पृथ्वीको आन्तरिक संरचना
पृथ्वीको आन्तरिक संरचनालाई तीन मुख्य तहहरूमा विभाजन
गरिएको छ: क्रस्ट (Crust), म्यान्टल
(Mantle) र कोर (Core)।
१. क्रस्ट (Crust):
- यो पृथ्वीको सबैभन्दा बाहिरी र पातलो तह हो।
- यसको मोटाइ महाद्वीपहरूमा लगभग ३०-७० किलोमिटर र
महासागरहरूमा ५-१० किलोमिटर हुन्छ।
- क्रस्टलाई दुई भागमा विभाजन गरिएको छ:
- महाद्वीपीय क्रस्ट (Continental Crust): ग्रेनाइट चट्टानले बनेको हुन्छ।
- महासागरीय क्रस्ट (Oceanic Crust): बासाल्ट चट्टानले बनेको हुन्छ।
- यो तह ठोस अवस्थामा हुन्छ यो तहमा सिलिकन र आलुमिनियम
पाइन्छ ।
- घनत्व:
- महाद्वीपीय क्रस्ट: लगभग २.७ ग्राम/सेमी³
- महासागरीय क्रस्ट: लगभग ३.० ग्राम/सेमी³
- खनिज:
- महाद्वीपीय क्रस्ट: ग्रेनाइट, फेल्डस्पार, क्वार्ट्ज,
माइका।
- महासागरीय क्रस्ट: बासाल्ट, प्लाजियोक्लेज फेल्डस्पार, पाइरोक्सिन।
२. म्यान्टल (Mantle):
- यो क्रस्ट र कोरको बीचमा अवस्थित हुन्छ।
- यसको मोटाइ लगभग २९०० किलोमिटर हुन्छ।
- म्यान्टललाई दुई भागमा विभाजन गरिएको छ:
- माथिल्लो म्यान्टल (Upper Mantle): अर्ध-तरल अवस्थामा हुन्छ।
- तल्लो म्यान्टल (Lower
Mantle): ठोस अवस्थामा हुन्छ।
- यो तह सिलिकेट र म्याग्नेसियम बनेको हुन्छ।
- घनत्व: ३.३ देखि ५.७ ग्राम/सेमी³ सम्म बढ्दै जान्छ।
- खनिज:
- माथिल्लो म्यान्टल: ओलिभिन, पाइरोक्सिन, गार्नेट।
- तल्लो म्यान्टल: पेरोभ्स्काइट, म्याग्नेसियम अक्साइड।
३. कोर (Core):
- यो पृथ्वीको सबैभन्दा भित्री तह हो।
- यसको मोटाइ लगभग ३५०० किलोमिटर हुन्छ।
- कोरलाई दुई भागमा विभाजन गरिएको छ:
- बाहिरी कोर (Outer
Core): तरल अवस्थामा हुन्छ।
- भित्री कोर (Inner
Core): ठोस अवस्थामा हुन्छ।
- यो तह मुख्यतया फलाम र निकलले बनेको हुन्छ।
- घनत्व:
- बाहिरी कोर: लगभग १० देखि १२ ग्राम/सेमी³
- भित्री कोर: लगभग १३ ग्राम/सेमी³
- खनिज:
- बाहिरी कोर: तरल फलाम, निकल, सल्फर।
- भित्री कोर: ठोस फलाम, निकल।
थप जानकारीहरू:
- घनत्व भिन्नता: पृथ्वीको केन्द्रतिर घनत्व बढ्दै जान्छ । यसको मुख्य
कारण उच्च दबाब र संरचनात्मक परिवर्तन हो।
- खनिज संरचना: पृथ्वीको विभिन्न तहहरूमा पाइने खनिजहरूको संरचना
तापक्रम र दबाबमा निर्भर गर्दछ।
- भूकम्पीय तरङ्गहरू: भूकम्पीय तरङ्गहरूको गति र दिशामा परिवर्तनले
पृथ्वीको आन्तरिक संरचनाको ज्ञान दिन्छ।
- प्लेट टेक्टोनिक्स: म्यान्टलको माथिल्लो भागमा हुने संवहन प्रवाहले प्लेट
टेक्टोनिक्सलाई चलाउँछ, जसले भूकम्प, ज्वालामुखी र पहाडहरूको
निर्माणलाई प्रभाव पार्छ।
- चुम्बकीय क्षेत्र: तरल बाहिरी कोरको चालले पृथ्वीको चुम्बकीय क्षेत्र
उत्पन्न गर्छ, जसले
हानिकारक सौर्य विकिरणबाट पृथ्वीलाई बचाउँछ।
- पृथ्वीको आन्तरिक तापक्रम केन्द्रतिर बढ्दै जान्छ।
पृथ्वीको आन्तरिक संरचना सम्बन्धी २० महत्त्वपूर्ण
बहुवैकल्पिक प्रश्नहरू
१.
पृथ्वीको सबैभन्दा बाहिरी तह कुन हो? क) म्यान्टल ख) क्रस्ट ग) कोर घ) लिथोस्फियर
२.
पृथ्वीको कुन तह तरल अवस्थामा हुन्छ? क) भित्री कोर ख) बाहिरी कोर ग) माथिल्लो म्यान्टल घ) तल्लो म्यान्टल
३.
पृथ्वीको कुन तहमा सबैभन्दा बढी फलाम र निकल पाइन्छ?
क) क्रस्ट ख) म्यान्टल ग) कोर घ) एस्थेनोस्फियर
४.
महाद्वीपीय क्रस्ट कुन चट्टानले बनेको हुन्छ? क) बासाल्ट ख) ग्रेनाइट ग) चुनढुङ्गा घ) बलौटे ढुङ्गा
५.
महासागरीय क्रस्ट कुन चट्टानले बनेको हुन्छ? क) ग्रेनाइट ख) बासाल्ट ग) स्लेट घ) मार्बल
६.
म्यान्टलको मोटाइ लगभग कति किलोमिटर हुन्छ? क) १०० ख) १००० ग) २९०० घ) ५०००
७.
कोरको मोटाइ लगभग कति किलोमिटर हुन्छ? क) १००० ख) २००० ग) ३५०० घ) ५०००
८.
पृथ्वीको कुन तहमा सबैभन्दा बढी घनत्व हुन्छ? क) क्रस्ट ख) म्यान्टल ग) बाहिरी कोर घ) भित्री कोर
९.
प्लेट टेक्टोनिक्स कुन तहमा हुन्छ? क) क्रस्ट र माथिल्लो म्यान्टल ख) तल्लो म्यान्टल ग) बाहिरी कोर घ) भित्री
कोर
१०.
पृथ्वीको चुम्बकीय क्षेत्र कुन तहबाट उत्पन्न हुन्छ?
क) क्रस्ट ख) म्यान्टल ग) बाहिरी कोर घ) भित्री कोर
११.
पृथ्वीको आन्तरिक तापक्रम केन्द्रतिर के हुन्छ? क) घट्छ ख) बढ्छ ग) स्थिर रहन्छ घ) अनियमित हुन्छ
१२.
पृथ्वीको कुन तहमा ओलिभिन र पाइरोक्सिन खनिज पाइन्छ?
क) क्रस्ट ख) माथिल्लो म्यान्टल ग) बाहिरी कोर घ) भित्री कोर
१३.
पृथ्वीको कुन तहमा पेरोभ्स्काइट खनिज पाइन्छ? क) क्रस्ट ख) माथिल्लो म्यान्टल ग) तल्लो म्यान्टल घ) बाहिरी कोर
१४.
पृथ्वीको कुन तहमा तरल फलाम र निकल पाइन्छ? क) क्रस्ट ख) म्यान्टल ग) बाहिरी कोर घ) भित्री कोर
१५.
पृथ्वीको कुन तहमा ठोस फलाम र निकल पाइन्छ? क) क्रस्ट ख) म्यान्टल ग) बाहिरी कोर घ) भित्री कोर
१६.
भू-तापीय ग्रेडियन्ट औसतमा प्रति किलोमिटर कति डिग्री सेल्सियस हुन्छ? क) १० ख) १५ ग) २५ घ) ३०
१७.
पृथ्वीको आन्तरिक तापको मुख्य स्रोत कुन हो? क) सूर्यको ताप ख) रेडियोधर्मी तत्त्वहरूको विघटन ग) वायुमण्डलको ताप घ)
ज्वालामुखी गतिविधि
१८.
भूकम्पीय तरङ्गहरूको अध्ययनबाट के थाहा हुन्छ? क) पृथ्वीको वायुमण्डल ख) पृथ्वीको आन्तरिक संरचना ग) पृथ्वीको जलवायु घ)
पृथ्वीको सतह
१९.
पृथ्वीको कुन तहमा ग्रेनाइट चट्टान पाइन्छ? क) महाद्वीपीय क्रस्ट ख) महासागरीय क्रस्ट ग) माथिल्लो म्यान्टल घ) बाहिरी
कोर
२०.
पृथ्वीको कुन तहमा बासाल्ट चट्टान पाइन्छ? क) महाद्वीपीय क्रस्ट ख) महासागरीय क्रस्ट ग) तल्लो म्यान्टल घ) भित्री
कोर
उत्तरहरू:
१)
ख २) ख ३) ग ४) ख ५) ख ६) ग ७) ग ८) घ ९) क १०) ग ११) ख १२) ख १३) ग १४) ग १५) घ
१६) ग १७) ख १८) ख १९) क २०) ख
0 comments:
Post a Comment